SAMSUN İLÇELERİN SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ (SEGE) VERİLERİNE GÖRE 1966’DAN BUGÜNE KIYASLAMASI

Geçtiğimiz günlerde T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Türkiye’deki 973 ilçenin SEGE yani Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksini yayınladı. İlçelerin SEGE verilerine 1966, 1981, 1985, 1996, 2004, 2017 ve 2022 yıllarında derlenmiş ve verilere bağlı sıralamalar yayınlanmış. Bu verilere www.sanayi.gov.tr adresinden ulaşmak mümkün!Bu verilerin hesaplama kriterleri ve yöntemleri yıllara göre farklılıklar gösterse de kendi döneminde sağlıklı verilerle işlenerek sıralamalar yapılmış. Diğer bir konu da ilçe sayıları. Verileri değerlendirirken o yıllardaki ilçe sayılarına da dikkat etmek gerekir. Şimdi Samsun ve ilçelerine dair SEGE verilerine bakmaya başlayalım.

Samsun için en iyi sıralama 12. sıra ile 1967 yılında görülüyor. En kötü sıralama ise 1996 yılında 35. sıra. Samsun’da 1980 sonrası hızlı bir gerileme olmuş. 2003 sonrasında 2 sıra yükselme olsa da 1980 öncesi sıralamalara yaklaşamamış.

Bu durumun benzeri de Samsun İlçeleri için geçerli.

Samsun için en iyi sıralama 12. sıra ile 1967 yılında görülüyor. En kötü sıralama ise 1996 yılında 35. sıra. Samsun’da 1980 sonrası hızlı bir gerileme olmuş. 2003 sonrasında 2 sıra yükselme olsa da 1980 öncesi sıralamalara yaklaşamamış.

Bu durumun benzeri de Samsun İlçeleri için geçerli.

1966 yılı SEGE verilerinde Samsun Merkez’e dair bir bilgi olmamasına rağmen 573 ilçe içerisinde Havza ilçesinin 23. sırada olması dikkat çekici. Havza için bu sıralama o yıllara göre yüksek ve iyi bir sıralama. Ladik ise bu yıllarda 75. sırada. Terme ise 461. olarak son sırada.

1981 yılı SEGE verilerinde Samsun Merkez ilçe 9. sıra gibi Türkiye’deki 612 ilçe içerisinde çok iyi bir konumda. Bafra ise 64. sırada ve bir önceki veri ve sıralamalara göre hak ettiği sıralamayı almış görünüyor. İlçeler içerisinde il içi son sırayı da 366. sıra ile Vezirköprü yer almış.

1985 yılı SEGE verilerinde Samsun Merkez ilçe 21. sıraya gerilemiş. Bafra ise 4 yıl içerisinde 161 sıra gerileyerek 616 ilçe içerisinde 225. olmuş. Vezirköprü de 465. sıraya gerilemiş.

1996 yılına geldiğimizde ilçe sayısının 616’dan 858’e çıktığını ve Samsun için yeni ilçelerin listeye eklendiğini görüyoruz. Samsun Merkez ilçe 6 sıra yükselerek 21. sıraya gelse de ilçeler sıralamada ciddi düşüşler yaşamış. Bafra, 166. sırada Merkez ilçe haricinde en üst sıralarda olurken en düşük sıralama 778. sıra ile yeni ilçe olan Ayvacık olmuş. Yeni ilçe olanlardan en üst sırada ise Tekkeköy yer alıyor ve 428. sırada.

2004 yılında yeni kurulan Tekkeköy ve 19 Mayıs ilçelerinde bir önceki verilere göre sıralamada ciddi yükselmeler olsa da diğer ilçelerde büyük değişimler olmadığı gibi düşüşler görülüyor. 2004 yılında Merkez ilçe 25. sırada iken yeni ilçe olan 19 Mayıs ilçesi 343 sıra yükselerek 168. sıraya yerleşmiş. Sonuncu sırayı ise yine Ayvacık ilçesi 789. olarak almış.

2017 SEGE verilerine merkez ilçe olarak İlkadım, Atakum ve Canik ilçeleri eklenmiş. İlkadım ilçesi 65. ve Atakum ilçesi 66. sıradan listeye girmiş. Bir önceki verilere göre 176 sıra gerileyen 19 Mayıs ilçesi ise 344. sıraya gelmiş. Ayvacık ilçesi ise yine en düşük sıralamayı alarak 790. sırayı almış.

2022 yılına dair SEGE verilerinde ise;

Atakum ilçesi Türkiye’deki 973 ilçe içerisinde 6 sıra yükselerek 60. sırayı almış. İlkadım ilçesi ise ilginç bir şekilde 26 sıra gerileyerek 91. sırada yer almış. Sıralama ise; 191. sırada Tekkeköy, 210. sırada Canik ve 269. sırada Bafra olarak devam ediyor. Son sıralarda ise; 800. sıra ile Salıpazarı ve 810. sıra ile Asarcık geliyor. En dipte ise maalesef Ayvacık ilçesi 829. olarak yer alıyor.

2022 yılında yapılan son çalışmada; Türkiye’deki toplam 973 ilçenin İlçe SEGE-2022 sıralaması oluşturulmuş ve demografi, istihdam ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık, finans, rekabetçilik değişkenleri, yenilikçilik, yaşam kalitesi ve bu başlıkların altında her ilçe için 56 değişkene bağlı veriler kullanılGenel olarak tüm verilere tek bir tabloda bakıldığında düzenli olarak gerileyen bir Samsun ilini görmek mümkün. Bu durum son yıllar için hem il hem de ilçeler için geçerli. Son yıllarda Havza ve Canik ilçeleri sıralamada üstlere yükselse de önceki yıllara göre yeterli değil. Hele ki son yıllarda düşüş yaşayan ve potansiyeli yüksek Kavak, 19 Mayıs, İlkadım ve Bafra değerlendirildiğinde durum Samsun için hiç de iç açıcı değil.

Verileri son iki çalışma olan İlçe SEGE-2012 verilerini İlçe SEGE-2017 verileri ile kıyaslarsak son yıllara dair ilginç veriler de ortaya çıkıyor;

SEGE verilerine bakarak Havza 85, Canik 74, Çarşamba 27, Terme 13, Atakum 6, Tekkeköy 2 sıra yükselmiş.

Havza’nın 85 sıra birden yükselmesi bölgenin parlayan yıldızı olma potansiyelini göstermesi açısından da önemli.

Sıralamada düşen ilçeler;Salıpazarı -143, Ladik -129, Yakakent -108, Vezirköprü -93, Asarcık -87, Kavak -50, 19 Mayıs -50, Ayvacık -39, İlkadım -39, Bafra -22, Alaçam -11 sıra birden düşmüş.

Özetle “kalkınma” deyince aklımıza istihdam, turizm, altyapı, sanayi, üretim gibi kavramlar gelse de Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi – SEGE, yaşanabilir bir ilçe bağlamında tüm verilere bakarak bir sıralama yapıyor ve Samsun’un 17 ilçesi ile birlikte sıralaması olması gerektiği yerlerde değil.

Kalın sağlıcakla.

Hüseyin Kurt